Имам чувство дека периодот кој следи ке наметне потреба се повеќе да се осврнуваме на Хашкиот Трибунал – со оглед на тоа што во Хаг се води процес против Бошковски и Тарчуловски (сеуште не е одпочнат главниот процес).
Долго време Македонската Влада – ги затвараше очите и ушите - пред процесот кој се води во Хаг и не сакаше да дава помош на Македонските представници кои се на оптуженичката клупа во Хаг... како тие да не беа дел на официјалните Македонски власти во времето на настанувањето на “инкриминирани дела“ ...
Сведоци бевме дека во минатите години Владата и нејзините надлежни институции (Министерството за правда и Државниот јавен облинител) ја одбегнуваа темата за Хашкиот трибунал и не ја дефинираа соработката со Хашкиот трибунал со Закон како што е тоа случај во сите други бивши ЈУ републики.
Во последните месеци од владеењето на старава влада – сепак нешто се направи – се дадоа Гаранциите .... и се донесе одлука да се финансира одбраната на Македонските Хашки притвореници ....
За да нема недоразбирања кај мене и кај другите – најпрвин се решив да си одговорам самиот на себе на неколку прашања:
- Што представува хашкиот трибунал;
- Кога е основан и како;
- Зошто е основан хашкиот трибунал и кои се неговите цели;
- Кој се може да биде суден во Хашкиот трибунал;
- Кој се е осуден до сега во Хашкиот трибунал;
- Кои се Македонските случаи – кои беа во трибуналот;
- Каква е судбината на Преостанатите Македонски случаи – за кои не е поведена постапка во трибуналот – и кои се тие;
- Што предходеше-кои настани, беа причина за формирањето на ХТ;
Ке пробам да не давам премногу “свои мислења“ за темата – туку повеќе да пренесувам релевантни написи и мислења на луѓе од струката и интересни написи по весниците ....
Што представува Хашкиот тибунал
Хашки тибунал е само скратеното име од полниот назив – Меѓународен кривичен суд за бивша Југославија. Хашкиот тибунал (ХТ-во понатамошниот текст) е всушност ад хок независен суд во Хаг, Тело на Обединетите нации – основано со резолуцијата 827 на Советот на безбедноста на УН.
Зошто е основан хашкиот трибунал
ХТ е основан со задача да им суди на извршителите на воените злостори на територијата на бивша ЈУ после 1 Јаноари 1991 година. Меѓународниот суд е овластен кривично да ги гони лицата одговорни за тешки кршења на меѓународното хуманитарно право извршени на територијата на поранешна Југославија од 1 Јаноари 1991 год.
ХТ подига оптужби и суди за:
Геноцид
Геноцид значи кое било од следниве дела извршени со намера во целост или делумно да се уништи некоја национална, етничка, расна или верска група, како:
(а) убивање на припадници на групата;
(б) нанесување тешки телесни или душевни повреди на припадниците од групата;
(в) намерно наметнување животни услови на групата со цел да се доведе до нејзино потполно или делумно физичко уништување ;
(г) воведување мерки кои имаат за цел да се спречи раѓање на деца во групата;
(д) насилно префрлување деца од една во друга група.
Се казнуваат следните дела:
(а) геноцид;
(б) здружување за извршување на геноцид;
(в) директно и јавно поттикнување за извршување на геноцид;
(г) обид да се изврши геноцид;
(д) соучество во геноцид.
Злосторства против човештвото
Меѓународниот суд е овластен кривично да ги гони лицата одговорни за следните кривични дела извршени во вооружени борби, било да се од меѓународен или внатрешен карактер и усмерени против кое било цивилно население:
(а) убиство;
(б) истребување;
(в) поробување;
(г) депортирање;
(д) затворање;
(ѓ) тортура;
(е) силување;
(ж) гонење од политички, расни или верски побуди;
(з) други нехумани дела.
Повреда на Женевската конвенција за војување од 1949-та
(а) намерни убиства;
(б) тортура или нечовечко однесување, вклучувајќи и биолошки експерименти;
(в) намерно предизвикување на големи страдања и нанесување тешки телесни повреди или нарушување на здравјето;
(г) уништување и одземање на имот од големи размери кое не е оправдано од воени потреби и е направено на бескрупулозен и против правен начин.;
(д) присилување на воени заробеници или цивили да служат во единиците на непријателската сила;
(ѓ) намерно скратување на правото на воените заробеници или цивили на правилна и редовна судска постапка;
(е) противправно депортирање или противправно затворање на цивили;
(ж) земање на цивили за заложници.
Повреда на законите и обичаите на војување.
(а) користење на биолошко или други оружја за намерно предизвикување непотребни страдања;
(б) безобѕирно рушење на градови, гратчиња или села, или пустошења кои не се оправдани со воените потреби;
(в) напад, или бомбардирање, со какви било средства на небранетите градови, села и други станбени објекти;
(г) заземање, уништување или намерно правење штета на верски, добротворни, образовни, уметнички, научни и историски објекти и дела од уметничка и научна вредност;
(д)одземање на јавни или приватни имоти.
ХТ може да им суди само на поединците – не на организации или влади – Највисока казна му е доживотен затвор.
Индивидуална кривична одговорност
1. Лицето кое планирало, поттикнало, наредило, извршило или на друг начин помагало и поттикнало планирање, подготовки или извршување кривични дела (наведени погоре) - индивидуално ќе биде одговорно за кривичните дела.
2. Службената положба на секое обвинето лице, било да се работи за шеф на држава или влада, или за одговорен државен службеник, не го ослободува лицето од кривичната одговорност ниту може да ја ублажи казната.
3. Фактот дека кои било од наведените дела (погоре наведени) извршени од лице на пониска позиција не го ослободува неговиот претпоставен од кривична одговорност ако претпоставениот знаел или имал причина да знае дека лицето на пониска позиција се подготвува да изврши такви дела или веќе ги извршило, а претпоставениот не презел неопходни и разумни мерки да ги спречи таквите дела или да ги казни извршителите.
4. Фактот дека обвинетото лице постапувало според наредбите на Владата или на претпоставениот не го ослободува од кривична одговорност, но може да се земе предвид за ублажување на казната ако Меѓународниот суд утврди дека така налага правдата.
Меѓународниот суд има предност пред националните судови.
Меѓународниот суд може во која било фаза на постапката формално да побара од националните судови да му ја отстапат надлежноста на Меѓународниот суд.
ХТ треба да ги заврши сите судења до 2008 – а по жалбите да реши до 2010.
Кои беа процесите/настаните кои беа пресудни за настанување на ХТ
Секако начинот на распадот на СФРЈ која почна да се распаѓа во девеесетите години од 20 – тиот век.
Процесите за распад на СФРЈ се одвиваа и многу порано но секако најсилни станаа по смртна на Тито, кога косовските Албанци отворено бараа независно Косово. Словенија и Хрватска обилно ги подржуваа напорите на Косовските Албанци за независност на Косово.
Понатака со отворена подршка на Германија, Словенија и Хрватска прогласија независност 1991 год.
Словенија и Хрнатска прогласија независност на 25 јуни 1991 година.
Два дена потоа ЈНА крена према Словенија и одпочна таканаречената Десетодневна војна – меѓу ЈНА и Словенечките територијалци – предводени од Јанез Јанша. Силите на Јанша броеа цирка 36.000 територијалци. Во судирите гинат четириесетина војници на ЈНА и неколку стотини се повредени ...
Председателството на СФРЈ – носи одлука за повлекување на ЈНА од Словенија и така завршува воениот судир во Словенија – со повлекувањето на ЈНА према Хрватска.
Набрзо потоа се води таканаречената “Граѓанска војна во Хрватска (1991-1995)“ помеѓу Хрватите и Србите. Србите се побунија бидејки со новиот Устав на Хрватска го изгубија статусот на конститутивнен народ – (станаа само малцинство) – додека Хрватите настојуваа да створат Национална држава е покрај големиот број на Србското малцинство...
Брзо потоа бувна крвава Граѓанска војна во Босна и Херцеговина (1992-1995). Војуваа меѓу себе секој против секој Срби, Хрвати и Муслимани и војната доби дури карактер на верска војна. Муслиманите отворено бараа муслиманска држава Босна. А Хрватите и Србите од Босна настојуваа да се припојат кон Хрватска или Србија. Војната заврши со Дејтонската спогодба. На 21 Ноември 1995 година.
Од 1996 до 1999 се води и војна на Косово – Судирите почнуваат со таканаречените терористички напади на ОВК на безбедносните структури на Косово и офанзивните дејства на истите структури према припадниците на ОВК. Сето ова се проба да се реши со спогодба во Рмабуе - кој не заврши со спогодба и по познатите “случувања во Рачак“ – се деси бомбардирањето на Нато на Србија и некои воени позиции во Црна Гора. Бомбардирањето се заврши со Кумановската воено техничка спогодба потпишана на 9 јуни 1999 година.
И Македонија не остана поштедена од крвавите воени разорнувања низ цела ЈУ – иако предходно одкога Македонија прогласи независност 8 септември 1991 - се прогласи за зона на мирот (иницијатива на Глигоров).
Краткотрајните воени дејствоја беа предизвикани од активностите на таканаречената ОНА кои во почетокот на 2001 година парадираа во Танушевци. Од Танушевци силите на Она притиснати од КФОР се пребација према Тетово – каде имаше пукотници и помали суддири кои по оштрото возваќање на Македонските безбедносни сили завршија со кусо повлекување на ОНА и поминува во класично Герилско војување.
На 28 април 2001 година ОНА изврши убиство од заседа на осум Македонски војници во Вејце – ги кое предизвика познатите случувања во Битола и Скопје. Спорадичните судири сега прераснуваат во мала војна (некои ја нарекоа фингирана) – која се одвиваше во Тетовските села према Шар планина и Кумановските села према Танушевци. Оштри судири имаше и во Арачиново. Се случија многу киднапирања на цивили во споменатите кризни територии. Се случија настаните во Карпалак и Љуботен. Одпочнаа преговорите во Охрид кои завршиа со Охридскиот рамковен договор, кој е потпишан во Скопје на 13 Август 2001 година.
Бидејки темата е многу широка вообичаено ке ја надополнувам во коментарите кои ке следат. За овој дел до тука користени се разни написи на Википедија и изворно Статутот на ХТ. Линковите ке ги дадам во коментарите.
